100 χρόνια ελεύθερη η Θεσσαλονίκη μας

1912  -  2012

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

Η Θεσσαλονίκη,  λόγω της  στρατηγικής της θέσεως  προκαλούσε κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας το ενδιαφέρον των Ευρωπαϊκών δυνάμεων και των βορείων Βαλκανικών κρατών. 

Την κατάληψή της πριν ακριβώς 100 χρόνια ο ευρωπαϊκός Τύπος  χαρακτήριζε  ως μία των μεγαλυτέρων νικών του αιώνος και  έναν αληθινό θρίαμβο των ελληνικών όπλων, δεδομένου  μάλιστα, ότι η παράδοσή της  επιτεύχθηκε χωρίς αιματοχυσίες χάρη στην συνετή και έξυπνη στρατιωτική και πολιτική τακτική της Ελλάδος. Ας δούμε όμως τι προηγήθηκε της  απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης.

Ο Ελληνικός στρατός μετά την κατάληψη της Βέροιας και των Γιαννιτσών εξέδωσε την διαταγή επιχειρήσεων για τη μάχη της Θεσσαλονίκης. Εκείνο το πρωϊνό φτάνει εμπιστευτική πληροφορία στον Κωνσταντίνο απο τον γιατρό Φίλιππο Νίκογλου που υπηρετεί στο βουλγαρικό στρατό, ότι οι Βούλγαροι  κινούνται για να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη. Το βράδυ της ίδιας μέρας, φθάνει και απο την Αθήνα επείγον τηλεγράφημα του Βενιζέλου, με το ίδιο περιεχόμενο, προσθέτοντας ότι « υπάρχουν σοβαροί φόβοι ταραχών και σφαγών εν Θεσσαλονίκη, ένεκα  της κρατούσης αποσυνθέσεως εκεί» και ζητεί  ο στρατός  μας «να φθάση εγκαίρως δια να προλάβη ταραχάς και  σφαγάς».

Ο Κωνσταντίνος  που  με τηλεγράφημα του διαβεβαίωσε ότι μετά από 3-4 μέρες θα καταλάβει την Θεσσαλονίκη, ήδη, μετά την κατάληψη των Γιαννιτσών,  εκινείτο με δυσκολία στον ποταμό Αξιό...  Εν τω μεταξύ στη Θεσσαλονίκη  οι γενικοί πρόξενοι  των Μεγάλων δυνάμεων άρχισαν να  καταβάλουν προσπάθειες  να παραδοθεί η πόλη  στον ελληνικό στρατό χωρίς αιματοχυσίες και χωρίς τον κίνδυνο να σημειωθούν καταστροφές. Έτσι  στις 25 Οκτωβρίου συναντήθηκαν με αντιπρόσωπο του Ταξίν πασά, και του υπέβαλαν τις προτάσεις  παραδόσεως του στρατού, υπο τον όρο να κρατήσει τα όπλα αλλά να μείνει ουδέτερος.

Το ελληνικό στρατηγείο δέχτηκε την πρόταση αλλα με απαράβατο όρο να καταθέσουν  οι Τούρκοι τα όπλα,  και θα τα παραλάβουν μετά τον πόλεμο. Ο Ταξίν ζήτησε πίστωση χρόνου για να απαντήσει, όμως μετά την παρέλευση του, στις 9.30 το πρωί της 26ης Οκτωβρίου, το Στρατηγείο διέταξε την προέλαση του Ελληνικού στρατού. Και όταν έφτασε  στις προφυλακές των Τούρκων, ο Ταξίν παρέδωσε στον Κωνσταντίνο το έγγραφο «αποδοχής των προτάσεων του».

Τότε, δύο αξιωματικοί, οι Βίκτωρ Δούσμανης και Ιωάννης Μεταξάς συνέταξαν το πρωτόκολλο καταθέσεως των όπλων και παράδοσης της πόλεως λίγο πριν το μεσονύχτιο. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα, ο Κωνσταντίνος τηλεγραφεί στον Βενιζέλο:  «Χθές παρεδόθη Θεσσαλονίκη και τουρκικός στρατός εις εμέ δια πρωτοκόλλου... Σήμερον κατέλαβον πόλιν δια Στρατού. Τουρκικός Στρατός καταθέτει τα όπλα κατά τα συμφωνηθέντα…»

Στο τηλεγράφημα του ο Κωνσταντίνος αναφέρει  ύποπτες κινήσεις των Βουλγάρων που επεδίωκαν να μοιραστούν τη δόξα της καταλήψεως της Θεσσαλονίκης και να καρπωθούν ωφελήματα. Η πρόθεση τους για συγκυριαρχία στη Θεσσαλονίκη εκδηλώθηκε όταν  μία  βουλγαρική ταξιαρχία και μία μεραρχία βρισκόταν σε απόσταση 35 χιλιομέτρων από την  Θεσσαλονίκη. Ο Κωνσταντίνος έστειλε επιστολή στον βούλγαρο στρατηγό Θεοδωρώφ να συνετισθεί αλλά εκείνος ατάραχος  προήλαυνε  δια της κοιλάδος του Στρυμόνα, ρίχνοντας και βολές  πυροβολικού εναντίον των Τούρκων! Μάλιστα, έφτασε σε προκλητικό σημείο να στείλει αντιπροσωπεία στον Ταξίν πασά να υπογράψει πρωτόκολλο παραδόσεως,  αλλά εκείνος αρνήθηκε λέγοντας ότι υπέγραψε ήδη με τον ΄Ελληνα αρχιστράτηγο. Ο Κωνσταντίνος διαβλέποντας  τον διακαή τους πόθο να εισέλθει βουλγαρικός στρατός στη Θεσσαλονίκη, αφού τους ξέκοψε μία και καλή την συγκυριαρχία που ήθελαν, επέτρεψε  μόνο σ’ ένα τάγμα να παραμείνει για πολύ μικρό  χρονικό διάστημα.

Η  πανηγυρική δοξολογία  στον ΄Αγιο Μηνά

Την 28η Οκτωβρίου ο Κωνσταντίνος  εισέρχεται θριαμβευτικά με την 1η Μεραρχία εν παρατάξει στην Θεσσαλονίκη.  Εμφανίζεται στον εξώστη του Διοικητηρίου και χαιρετά το τεράστιο πλήθος με τις ελληνικές σημαίες. Μετά σε  δοξολογία, στην εκκλησιά του Αγίου Μηνά σε συγκινητική ατμόσφαιρα, ο Μητροπολίτης Γεννάδιος εκφώνησε λόγο παλλόμενο απο  μεγάλη συγκίνηση για την απελευθέρωση των υποδούλων χριστιανών. «… Ημείς οι ελευθερούμενοι, δάκρυα χαράς σταλάζοντες υποδεχόμεθα υμάς θριαμβευτικώς για την απελευθέρωση της πολυστενάκτου και αιματοβάπτου Μακεδονίας πρωτεύουσαν και αναβοώμεν: Ωσαννά τω δαφνοστεφεί των Ελλήνων στρατηλάτη, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι κυρίου…»