Κήρυγμα Κυριακής Α΄ Λουκά

ΟΜΙΛΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ & ΝΗΣΩΝ

κ. ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

«Ἀφέντες ἅπαντα, ἠκολούθησαν αὐτῷ»

Τήν κλήσι τῶν πρώτων μαθητῶν ἀπό τόν Κύριον περιγράφει, παιδιά μου, τό σημερινό Εὐαγγέλιο. Ἡ σκηνή τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς ἐκτυλίσσεται στήν λίμνη Γεννησαρέτ. Εἰς τήν ὡραία αὐτή λίμνη, ὁ Κύριος ὁμιλεῖ ἀπό νωρίς τό πρωΐ καταμαγεύοντας τό πλῆθος πού ἔχει συγκεντρωθεῖ γύρω ἀπό Αὐτόν, γιά νά Τόν ἀκούσει. Ὁ Ἰησοῦς χρησιμοποιεῖ σάν ἄμβωνα ἕνα μικρό πλοιάριο καί ἀπό κεῖ περίβλεπτος καί περιφανῆς ὁμιλεῖ, λαλεῖ «ρήματα ζωῆς αἰωνίου», γιατί εἶναι ἡ ἀλήθεια, τό φῶς, ὁ σαρκωθεῖς Λόγος τοῦ Θεοῦ, ἡ μοναδική πηγή κάθε σοφίας καί διδασκαλίας. Τήν διδασκαλία τοῦ Ἰησοῦ τήν διακρίνει ἁπλότητα, σαφήνεια, λιτότητα, καθαρότητα, γιά τοῦτο καί τά πλήθη τῶν ἀκροατῶν "ἐξεπλήσσετο ἐπί τῇ διδαχῆ Αὐτοῦ".

Ὅταν δέ σταμάτησε νά ὁμιλεῖ, εἶπε στόν Σίμωνα· «Γύρισε τό πλοῖο τώρα στά βαθειά νερά τῆς λίμνης καί ρίξτε τά δίκτυα γιά ψάρεμα». Ἡ ὥρα δέν ἦταν κατάλ­ληλη, ἀλλά καί ἡ χθεσινή βραδιά ἦταν φτωχή καί δίχως ἀποτέλεσμα. Ὁ Πέτρος παρά τίς χθεσινές ἀποτυχίες, ὑπακούει καί πειθαρχεῖ. Καί «ὦ τοῦ θαύματος» τό δίχτυ εἶναι τώρα τόσο γεμάτο, ὥστε κινδυνεύει ἀπό τό πλῆθος τῶν ἰχθύων νά σχισθῆ. Γεμίζουν οἱ βάρκες μέ τά ψάρια καί ἀπό τό βάρος ὑπάρχει ἀνησυχία νά μήν βυθισθοῦν. Ἔπεσε τότε στά γόνατα τοῦ Ἰησοῦ ὁ Πέτρος, ἔκπλη­κτος ἀπό τό θαῦμα καί ἀνήσυχος ἀπό τήν ἀναξιότητά του λέγοντας: «Ἔξελθε ἀπ' ἐμοῦ, ὅτι ἀνήρ ἁμαρτωλός εἰμι Κύριε». Καί ἄκουσε γλυκύτατο ἄγγελμα, χαρμό­συνο μήνυμα: «Μήν φοβᾶσαι! Ἀπό σήμερα γίνεσαι ἰκανός νά ἁλιεύεις ἀνθρώπους καί νά τούς εἰσαγάγεις στήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ».

Ἀπό αὐτή τήν στιγμή οἱ δύο ἀδερφοί, Πέτρος καί Ἀνδρέας, ἀλλά καί οἱ συνεργάτες τους, Ἰάκωβος καί Ἰωάννης, αὐτοί οἱ ἁπλοί καί ἄσημοι ψαράδες, ἀκολούθησαν τόν Διδάσκαλο. Γίνονται ἁλιεῖς τῆς οἰκουμένης ὁλόκληρης, ἀπόστολοι τοῦ Χριστοῦ, θεοφόροι ἄνθρωποι, εὐαγγελιστές καί κήρυκες τοῦ νέου σωστικοῦ καί σωτηριώ­δους κηρύγματος τοῦ Ναζωραίου καί μυσταγωγοί στήν βασιλεία τῆς ἀγάπης, τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ ἐπί τῆς γῆς. Οἱ ταπεινοί καί ἄγνωστοι ἁλιεῖς τῆς Γεννησαρέτ, γίνονται σοφοί ἀπόστολοι, διδάσκαλοι καί φωστῆρες τῆς οἰκουμένης.

Ἐδώ, ἀδελφοί μου, βλέπουμε πῶς μοναδικό προσόν καί ἐφόδιο γιά τήν κλήσι τῶν πρώτων μαθητῶν ἦταν ἡ καλή θέληση, ἡ ἀφοσίωση καί ἡ ταπείνωση. Ἐκλήθησαν οἱ μαθητές τοῦ Κυρίου στό ἀποστολικό ἀξίωμα ἀπό τόν τόπο τῆς ἐργασίας τους. Ἐργάζονταν τίμια καί μέ συνέπεια νυχθημερόν. Καί «ἀφέντες ἅπαντα, ἠκολού­θησαν αὐτῷ» καί ἕνεκα τούτου, ὑψώθηκαν καί δοξάσθηκαν μέ δόξαν οὐράνιον. Ὁ Κύριος δέν διάλεξε τούς μαθητές Του ἀπό τούς σοφούς καί εὐγενεῖς, ἐνδόξους καί πλουσίους, ἀλλά ἀπό τούς ἀλιεῖς, γιά νά καταδειχθεῖ σέ ὅλους μας ὅτι οὔτε ἡ πτωχεία, οὔτε τό ταπεινό ἐπάγγελμα ἤ ἡ ἁπλή ζωή μπορεῖ νά γίνη ἐμπόδιο γιά τήν ἀπόκτηση τῆς ἀρετῆς, γιά νά ἀγαπήσει κανεῖ τόν Χριστό καί νά Τόν ἀκολουθήση ἤ νά γίνη μαθητής Του μέ διάθεση αὐταπαρνήσεως καί αὐτοθυσίας, ὥστε τίποτα ἀπολύτως νά μήν μπορέσει νά τόν χωρίσει ἀπ' Αὐτόν.

Ἐμεῖς τώρα ἄς ἀναρωτηθοῦμε; Ἀκολουθοῦμε τόν Κύριον ἤ ἀδιαφοροῦμε στήν καθη­μερινή Του πρόσκληση; Μήπως ἔχουμε ἐπαναπαυθεῖ ἐπειδή, χάριτι θείᾳ, εἴμεθα ὀρθόδοξοι, καί ἄρα ἔχουμε μονίμως μέσα μας τήν Χάρη τοῦ Κυρίου; Παιδιά μου, γιά νά λάβουμε τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, ἐκτός ἀπό τήν ἐνσωμάτωσή μας στήν ἁγία Του Ἐκκλησία μέ τά ἅγια μυστήρια, ἀπαιτεῖται καί ὁ καθημερινός μας ἀγῶνας, ἡ διαρκής κατάθεση τῆς ἐλεύθερης βούλησής μας. Χρειάζεται ἐμεῖς ἐδώ οἱ συγκροτοῦντες αὐτή τήν Ἐνορία νά γινόμαστε καθημερινά φῶς στούς ἀπ' ἔξω καί μακράν εὑρισκομένους. Ἀντί νά κρίνουμε τούς συνανθρώπους μας, ἄς προ­σπα­­­θήσουμε νά τούς καταλάβουμε καί ἄς τούς δείξουμε τήν ἀγάπη μας, ἡ ὁποία εἶναι πιό ἐπωφελής καί καρποφόρος.

Τά πάντα, ἀδελφοί μου, στή ζωή μας φανερώνουν στούς ἔξω ἀνθρώπους τό ἄν ἔχουμε τήν Χάρι τοῦ Κυρίου μέσα μας. Γι' αὐτό ἄς χαιρετίζουμε τόν κόσμο μέ ζωη­ρό­τητα καί χαρά. Νά μήν βγαίνουμε ἔξω τοῦ Ναοῦ σκυθρωποί, ἀλλά χαρούμενοι, γιατί μόλις ἁγιαστήκαμε μέ τό μυστήριον τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ἡ ἔκφραση τοῦ προσώπου μας εἶναι ἡ ἔνδειξις ὅτι ἐδῶ μέσα σ' αὐτόν τόν Ναό ὄντως ὑπάρχει ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ. Εἰδικά ὅταν ὁ ἄνθρωπος ψάχνει νά βρῆ τήν ἀλήθεια, τό χαμόγελο τῆς ἀγάπης θά μπορέσει νά τόν βοηθήσει νά καταλάβει ὅτι ὑπάρχει ζωή καί ἐλπίδα μέσα σ' αὐτήν τήν Ἐνορία.

Καί πιό πρακτικά: Ἄς μήν κρίνουμε καί σχολιάζουμε ἀρνητικά τόν κάθε ξένο ἄνθρωπο πού θά τύχει νά μπεῖ στόν Ναό γιά νά προσκυνήσει. Ἄς τόν ἀφήσουμε ἐλεύθερο νά γνωρίση ὅτι ἔχει πίστη ἀγκαλιασμένη μέ ἀγάπη καί τότε ἄς εἴμαστε σίγουροι πῶς τούτος ὁ ἄνθρωπος θά ἔλθει εἰς εαὐτόν καί θά ξεκινήσει προσωπικό ἀγῶνα γιά νά ἐνταχθεῖ εἰς τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας μας. Χρειάζεται νά γνωρί­ζουμε πῶς στήν Ἐκκλησία ὄχι μόνο καλλιεργούμαστε ἠθικά καί πνευματικά ἀλλά προσπαθοῦμε διαρκῶς νά μεταβληθοῦμε σέ "κατ' εἰκόνα καί ὁμοίωσιν" τοῦ Θεοῦ.

Αὐτά μέ πολύ ἀγάπη ἤθελα νά σᾶς πῶ, εὐλογημένοι μου χριστιανοί, ἕναν ἀκριβῶς χρόνο ἀφ' ὅτου εἰσῆλθα διά τῆς θύρας, ὡς Ἐπίσκοπος καί Πατήρ, εἰς τήν εὐλο­γη­μένην αὐτήν ἐπαρχίαν τοῦ Πειραιᾶ. Συγχρόνως δέ, νά σᾶς ἐφιστήσω τήν προσοχήν ἐμεῖς πού σήμερα εὑρισκόμεθα ἐδῶ, ποτέ νά μήν γίνουμε πρόξενοι καί αἴτιοι νά χαθεῖ κάποια ψυχή, γιατί ἀκριβῶς γι' αὐτήν τήν ψυχή ὑψώθηκε πάνω στόν Σταυρό ὁ Κύριός μας. Ἔχουμε μεγάλη ευθύνη τοῦτο τό Φῶς τῆς Ἀναστάσεως πού παραλάβαμε, νά τό μεταλα­μπα­δεύ­σουμε εἰς πάντα τά ἔθνη, ξεκινώντας ἀπό τούς δικούς μας, τούς οἰκείους καί συγγενεῖς. Γιά νά τό πετύχουμε αὐτό, πρέπει νά εἴμαστε ὅλοι μαζί ἑνωμένοι καί μονιασμένοι καί νά δείχνουμε ὑπακοή ὄχι μόνο στόν Πνευματικό μας Πατέρα, ἀλλά συγχρόνως καί στήν παράδοση τῆς Ἐκκλη­σίας, στόν Ἐπίσκοπό μας καί στήν κανονική δομή τῆς Ἐκκλησίας. Ὑπάρχει στενή σχέση μεταξύ τῶν ἁγίων, τοῦ Ἐπισκόπου καί τοῦ θυσιαστηρίου. Ἔτσι ἐνωμένοι, θά μπορέσουμε νά ἐλκύσουμε τήν Θεία Χάρη γιά νά καταστήση κι ἐμᾶς τούς φτωχούς τῷ πνεύματι ἁλιεῖς ἀνθρώπων.

Ἔχουμε πολλά ἀκόμη, ἀδελφοί μου, νά κάνουμε. Χρειάζεται ἀκόμη νά καταβάλ­λουμε κι ἄλλη προσπάθεια γιά νά γεμίσουμε τά δίχτυα μας μέ πλῆθος ἰχθύων. Θά πρέπει ὅλοι μας νά ἐργαζόμεθα ἁρμονικά μεταξύ μας. Εἶναι ἀνάγκη νά κατα­νοήσουμε πῶς ἡ κάθε Ἐνορία δέν εἶναι κομμάτι τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά ἡ Ἐκκλησία ἡ ἴδια, γιατί μέσα σ' αὐτήν ὑπάρχει ὁλόκληρος ὁ θησαυρός τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Μιά ἄλλη Ἐνορία πιό μακρυά δέν εἶναι συμπλήρωμα τῆς πρώτης, ἀλλά ταυτό­σημη ἐπανάληψή της στό χῶρο καί στόν χρόνο.

Σήμερα ἔχει ἀτονήσει μέσα μας ἡ συνείδηση τοῦ μυστηρίου τῆς Ἐνορίας. Καί γι' αὐτό ἀδυνατοῦμε νά γίνουμε ἀπόστολοι τῶν Ἐθνῶν, ἀδυνατοῦμε νά φέρουμε κοντά μας κάποια ψυχή πού ψάχνει ἐναγώνια γιά θεῖον ἔλεος. Ἡ κυριότερη αἰτία αὐτῆς τῆς ἀτονίας εἶναι ἡ χαλάρωση τῶν δεσμῶν τῆς ἀγάπης ἀνάμεσα στούς πιστούς καί ἡ βαθμιαία ἐξάλειψη τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ φρονήματος. Κάτω ἀπό τέτοιες συνθήκες, ἡ ἔννοια τῆς Ἐκκλησίας γίνεται μιά θεωρητική γενικότητα. Ἡ συγκεκριμένη ἀπτή ἔννοια τῆς Ἐκκλησίας ὡς Ἐνορία βρίσκεται σπανίζει πλέον.

Ὅμως, ἡ Ὀρθοδοξία δέν μπορεῖ νά βιωθεῖ ἀληθινά χωρίς τήν Ἐνορία. Ὁ ἀθλητής δέν μπορεῖ νά ἀγωνιστεῖ ἔξω ἀπό τό στάδιο, κι ἄν ἀγωνιστεῖ δέν στεφανώνεται. Ἡ Ἐνορία εἶναι τό στάδιο τῆς ὀρθοδόξου βιωτῆς. Στόν μοναχισμό, ἐνορία εἶναι τό Κοινόβιο ἤ ἡ σκήτη. Ἡ χριστιανική ζωή ἐπικεντρώνεται πάντα γύρω ἀπό τήν κοινότητα. Ὁ χριστιανός ἀγωνίζεται νά ἀγαπήσει συγκεκριμένους ἀνθρώπους, τούς πλησίον του, μέ τά προτερήματα καί τά ἐλαττώματά τους. Μέ αὐτούς τούς συγκεκριμένους ἀνθρώπους πρέπει νά ὁμονοήσει στήν πίστη, αὐτούς πρέπει νά συγχωρέσει καί ἀπό αὐτούς πρέπει νά ζητήσει συγνώμη.

Ἡ Ἐνορία εἶναι ἡ ἐν Χριστῷ οἰκογένεια. Ἐδώ ὁ ἕνας νιώθει ὅτι εἶναι συγγενής μέ τόν ἄλλο, γιατί σέ ὅλων τίς φλέβες κυκλοφορεῖ τό ἴδιο αἴμα, τοῦ ἀναστάντος Χριστοῦ. Μήπως καί ἡ φυσική οἰκογένεια δέν εἶναι κι αὐτή μιά μικρή ἐνορία; Γιά τόν Χριστιανό εἶναι ἡ κατ΄ οἶκον Ἐκκλησία. Αὐτή ἡ κατ΄ οἶκον Ἐκκλησία ἀποτελεῖ τό κύτταρο τῆς Ἐνορίας. «Ἐν τούτῳ γνώσονται ὅτι ἐμοί μαθηταί ἐσταί, ὅταν ἀγάπη ἔχετε ἐν ἀλλήλοις». Ἀγάπη ἀνάμεσα στά μέλη τῆς Ἐνορίας, ἀγάπη ἀνάμεσα στίς Ἐνορίες μεταξύ τους. Ἔτσι μόνο παίρνει σάρκα καί ὀστά ἡ ἐν Χριστῷ ζωή. Δέν εἶναι δυνατό νά ζούμε ἐν Χριστῷ σάν ἐπισκέπτες τῆς Ἐκκλησίας. Πρέπει νά εἴμαστε συνειδητά μέλη τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ.

Κεντρικό στοιχείο τῶν οἰκοδομῶν ἑνός Μοναστηριοῦ εἶναι τό Καθολικό (δηλαδή ὁ Ἱερός Ναός) καί ἀμέσως μετά εἶναι ἡ Τράπεζα, πού συνήθως βρίσκεται ἀκριβῶς ἀπέναντι ἀπό τόν Ναό. Ἡ Τράπεζα εἶναι ὁ χώρος ὅπου τρώγουν καθημερινά οἱ μοναχοί τό κοινό τους γεῦμα. Αὐτό ἔρχεται ἀπό τούς πρώτους χριστιανικούς χρόνους, ἀπό τίς λεγόμενες «ἀγάπες» τῶν πρώτων χριστιανῶν. Οἱ πιστοί ἔφερναν μαζί τους φαγητό ἀπό τό σπίτι τους καί ἀμέσως μετά τήν Θεία Λειτουργία τό μοιράζονταν μεταξύ τους καί κάθονταν μέ ἀγάπη ὅλοι μαζί καί ἔτρωγαν. Τά δεῖπνα αὐτά ὀνομάστηκαν «ἀγάπες», διότι φανέρωναν τήν ἀλληλεγγύη τῶν χριστιανῶν καί τήν ἀγωνία τους γιά τό κάθε μέλος τῆς Ἐκκλησίας.

Τό κοινό φαγητό ἔχει τή δύναμη νά ἑνώνει τούς ἀνθρώπους. Ἡ κατ΄ ἐξοχήν κοινή τροφή πού ἐνώνει εἶναι ἡ Θεία Ευχαριστία. Τό ἁπλό φαγητό δέν ἔχει ἀνάλογη σημασία, ἀλλά ὅμως ἐμπεριέχει καί αὐτό πολλή ἱερότητα ὅταν γίνεται ἐν Χριστῷ. Γι' αὐτό, ἀδελφοί μου, οἱ ἀγάπες πρέπει νά ξαναζήσουν καί νά ἀναβιώσουν στίς Ἐνορίες μας σήμερα, ἄν θέλουμε νά ξαναβροῦμε τόν ἐν Χριστῷ ἑαυτό μας. Ἔστω κι ἕνας κοινός καφές μετά τή Λειτουργία εἶναι ἀσύγκριτος δεσμός ἀγάπης. Τά πρακτικά προβλήματα πού συνδέονται μέ κάτι τέτοιο μποροῦν πολύ εὔκολα νά λυθοῦν, ἄν ὑπάρχει καλή διάθεση.

Οἱ Τράπεζες τῶν μοναστηριῶν δέν εἶναι μόνον γιά ὑλική τροφή. Γίνεται καί ἀνάγ­νωση τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι καί στήν Ἐνορία, ἡ σύναξη τῆς ἀγάπης μπορεῖ νά λειτουργήσει γιά διδαχή, γιά ἐκκλησιαστική ἐνημέρωση, γιά συζήτηση. Ἕνας μεγάλος ἅγιος τῆς Ρωσικῆς γῆς, τοῦ ὁποίου τά τίμια λείψανα βρίσκονται ἀπό προχθές ἐδῶ στήν Ἀθήνα, ὁ ὅσιος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ ἀναφέρει χαρακτηρι­στικά πῶς αὐτές οἱ συνάξεις ἀγάπης εἶναι ἡ Λειτουργία μετά τήν Λειτουργία.

Μ' αὐτόν τόν τρόπο ὁλοκληρώνεται καί πνευματικά καί ὑλικά ὁ δεσμός τῆς Ἐνορίας. Ἀπό 'κεῖ καί πέρα οἱ σχέσεις διαμορφώνονται ἐλεύθερα, ἀρκεῖ νά μήν δημιουργοῦνται ξεχωριστές ὁμάδες. Κάτι τέτοιο θά ἦταν καταστροφή γιά τήν ἴδια τήν Ἐνορία ἀλλά καί γιά ὁλόκληρο τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. Τά ὑπόλοιπα ἀφήνονται στή Χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἄς ἔχουμε συνείδηση ὅτι ὁ διάβολος θά πολεμήσει μιά τέτοια προσπάθεια καί πρέπει νά περιμένουμε ὅτι θά μᾶς βροῦν πειρασμοί. Ἡ ἀγάπη εἶναι τό πλήρωμα καί ἡ ἀνακεφαλαίωση ὅλων τῶν ἀρετῶν. Ἡ πόρτα μέσα ἀπό τήν ὁποία μπαίνει συνήθως ὁ πειρασμός εἶναι ἡ κριτική διάθεση ἀπέναντι στούς ἄλλους. Ἄν μᾶς διακατέχει ὁ φόβος νά μήν σκανδαλίσουμε τόν πλησίον μας μέ τίς πράξεις ἤ τά λόγια μας, δέν θά ὑπάρχει χῶρος στήν ψυχή μας γιά κριτική διάθεση ἀπέναντί του. Χρειάζεται νά καλλιεργήσουμε στήν ψυχή μας συναίσθηση εὐθύνης ἀπέναντι στούς ἄλλους, ὥστε νά γίνουμε εἰ δυνατόν τυφλοί στά παραπτώματά τους. Ἄν κλείσουμε τήν πόρτα τῆς ψυχῆς μας στόν διάβολο, ἀπό πουθενά ἀλλού δέν μπορεῖ νά μπεῖ σ' αὐτήν ἐδῶ τήν Ἐνορία, μέ σκοπό νά τήν ταράξει καί νά τήν διαλύσει.

Ἀδελφοί μου, ἡ εὐθύνη ὅλων μας καί τοῦ καθενός ξεχωριστά ἀπέναντι στό χρέος μας, ὡς πιστῶν μελῶν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας, εἶναι μεγάλη. Σιγά σιγά συνειδητοποιοῦμε πῶς ἔχουμε ἀκόμη ἀρκετό δρόμο μπροστά μας γιά νά φθάσουμε στήν κατά Θεό τελείωσή μας. Ἄς μήν ἀπελπιζόμαστε! Ἄς ἀφήσουμε τά πάντα καί ἄς ἀκολουθήσουμε σάν ἄλλοι μαθηταί πιστά τόν Διδάσκαλό μας Κύριο γιά νά κληρονομήσουμε τήν ἡτοιμασμένην γιά μᾶς Βασιλεία Του. Ἀμήν. Γένοιτο.