Κύπρος... Οδύσσεια 34 ετών

20 Ιουλίου 1974 - 20 Ιουλίου 2008

Στις 20 Ιουλίου 1974, ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, Μπουλέντ Ετσεβίτ, διατάζει τις τουρκικές δυνάμεις να εισβάλουν στην Κύπρο. Οι τουρκικές δυνάμεις αποβιβάζονται στην Κερύνεια, ενώ τα τουρκικά πλοία βομβαρδίζουν τις βόρειες ακτές του νησιού και τουρκικά σμήνη βομβαρδίζουν τη Λευκωσία, χωρίς να συναντήσουν ουσιαστική αντίσταση από τους πραξικοπηματίες.
Μέχρι να κινητοποιηθεί η Εθνική Φρουρά, δολοφονήθηκαν απλοί πολίτες, έγιναν βιασμοί γυναικών και εκτελέστηκαν αιχμάλωτοι στρατιώτες. H ΕΛΔΥΚ, σε μια απεγνωσμένη εξόρμηση, κατάφερε να απωθήσει προσωρινά τις τουρκικές δυνάμεις κατά τόπους.
Πανικόβλητη η χούντα της Αθήνας αντέδρασε με στρατιωτική επιστράτευση. Αλλά αυτή ήταν και η τελευταία της «επίσημη» πράξη. H επιστράτευση αποκάλυψε την ανοργανωσιά του κράτους και του στρατού, την ανύπαρκτη πειθαρχία και ιεραρχία. Οι πολίτες που ντύθηκαν στο χακί, εκτός από το πατριωτικό αίσθημα, κουβάλησαν στους στρατώνες μια κρυφή οργή και αηδία. Την πρώτη ύλη για μια πιθανή εξέγερση και για ανατροπή.
Το βράδυ της 20ής Ιουλίου το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ζήτησε την κατάπαυση του πυρός και αποχώρηση του «ξένου στρατιωτικού δυναμικού». Φυσικά η Άγκυρα αγνόησε το ψήφισμα του ΟΗΕ.
Σύμφωνα με τα απόρρητα έγγραφα τα οποία εμφάνισαν οι δημοσιογράφοι M. Ιγνατίου και K. Βενιζέλος στο βιβλίο τους «Τα μυστικά αρχεία του Κίσιντζερ - H απόφαση για τη διχοτόμηση» (εκδόσεις Λιβάνη), μία ημέρα πριν από τον δεύτερο «Αττίλα» ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ X. Κίσινγκερ είχε παραδώσει στον νομικό σύμβουλο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ X. Ζόνενφελντ έναν χάρτη που είχε προετοιμάσει η Υπηρεσία Πληροφοριών κατ' εντολήν του και ο οποίος απεικόνιζε τις περιοχές που είχε καταλάβει η Τουρκία κατά την πρώτη φάση της εισβολής αλλά και τις περιοχές τις οποίες... θα καταλάμβανε στη δεύτερη φάση, που ξεκινούσε λίγες ώρες αργότερα. Ο «Αττίλας» θα επαναεισβάλει τον Αύγουστο στην Κύπρο, ολοκληρώνοντας την ωμή στρατιωτική επέμβαση, και θα καταλάβει τελικώς το 38% του εδάφους της.
Στις 24 Ιουλίου 1974, στις 2.05 το πρωί, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επέστρεψε στην Ελλάδα μετά από έκκληση των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών και με τη συμπαράσταση της συντριπτικής πλειονότητας του λαού. Στις 30 Ιουλίου 1974 στη Γενεύη επήλθε συμφωνία για την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο αλλά και την αναγνώριση ύπαρξης δύο χωριστών διοικήσεων. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονταν. Και συνεχίζονται.

Αντί επιλόγου

Την κατάκτηση της Σελήνης δεν την έζησα, δεν είχα γεννηθεί. Όμως, παιδάκι ήμουν, νήπιο, όταν άκουσα, για πρώτη φορά το όνομα «Κύπρος». Και δεν θα ξεχάσω ποτέ την πέτρινη όψη του πατέρα μου, που έφερε το κακό μαντάτο σπίτι - ότι «μπορεί να γίνει πόλεμος, τουρκικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν την Κύπρο». Και λίγες ώρες αργότερα ντυνόταν για να φύγει, είχε κληθεί στην επιστράτευση και εγώ, κλαίγοντας με λυγμούς, του έλεγα να με πάρει μαζί του…
Εκείνη την ημέρα το τρανζίστορ έλεγε ότι «από της πρωίας σήμερον τουρκικά αποβατικά σκάφη αποβιβάζουν στρατιωτικές δυνάμεις στην περιοχή της Κυρήνειας. Οι δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς αμύνονται του πατρίου».
Κι ύστερα μεγάλωσα, αλλά το Κυπριακό πάντα εκεί, δίπλα, ακούσια καθημερινή «συντροφιά». Με την ελπίδα, ότι αυτή η πρόταση λύσης, εκείνη η πρωτοβουλία του ΟΗΕ, η άλλη παρέμβαση αμερικανικού παράγοντα, των Βρετανών, της ΕΟΚ, θα λύσει επιτέλους το πολιτικό πρόβλημα. Κι από κοντά οι συγγενείς των αγνοουμένων να περιφέρουν τον πόνο τους και να εμπαίζονται από όλους - πολιτικούς και διπλωμάτες - που ξέρουν τι έχει συμβεί, αλλά τους αφήνουν στο πηχτό σκοτάδι της πολιτικής σκοπιμότητας.
Εσύ, αν θες να χάσεις την Κύπρο, παραδέξου πως βαρέθηκες να σε ζαλίζει όλα αυτά τα χρόνια...
Γι’ αυτό είναι σοφή η ατάκα.
ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ…

Εκκλησιαστικές Κατασκηνώσεις

ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΣΕΙΣ «ΦΙΛΟΙ ΧΡΙΣΤΟΥ»

1988 - 2008

Με την βοήθεια του Θεού και την ευλογία του Μακ. Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Νικολάου ελειτούργησαν και φέτος για 21η συνεχή χρονιά οι εκκλησιαστικές κατασκηνώσεις "Φίλοι Χριστού".

30 νέοι απ' όλα τα μέρη της πατρίδος μας συμμετείχαν στην Α΄ Κατασκηνωτική Περίοδο, που ξεκίνησε το προηγούμενο Σάββατο 12 Ιουλίου και έληξε σήμερα 19 Ιουλίου. Οι Κατασκηνώσεις της Εκκλησίας μας φιλοξενούνται κάθε χρόνο στις φιλόξενες εγκαταστάσεις του Ιερού Ησυχαστηρίου Οσίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου στα Βίλλια Αττικής.

Εκεί οι νέοι της Εκκλησίας μας βίωσαν στην πράξη το μεγαλείο του κοινοβιακού τρόπου ζωής. Τα πάντα είναι κοινά. Το πρόγραμμα πλούσιο. Τα παιδιά ηλικίας 10-16 ετών το πρωί συμμετέχουν σε κοινά αθλήματα, όπου στο τέλος παίρνουν και "Έπαινον". Το μεσημέρι ακολουθεί το Γεύμα στην μεγάλη Τραπεζαρία και η μεσημβρινή ανάπαυση. Το απόγευμα ομαδικοί περίπατοι με παγωτό, πειράγματα και συζητήσεις στην Οινόη και στα Βίλλια είναι μία πραγματικότητα. Ο ακάματος Προεστώς της Κατασκήνωσης, Σεβ. Μητροπολίτης Περιστερίου κ. Γαλακτίων (ο οποίος και ίδρυσε το Ιερό Ησυχαστήριο) ένα βράδυ παραθέτει δείπνο στα παιδιά σε ταβερνούλα της περιοχής.

Προπάντων όμως προέχει η κοινή προσευχή όλων των παιδιών. Το πρωί ξεκινούν με Μεσονυκτικό, Εξάψαλμο και Παράκληση της Παναγίας μας. Στο τέλος λαμβάνουν αντίδωρο και αγιασμό και τρέχουν για πρωϊνό. Το απόγευμα μετά την ανάπαυση συγκεντώνονται και πάλι στον Ναό της Οσίας Ειρήνης, όπου ψάλλουν τον Εσπερινό. Αργά το βράδυ συγκεντρώνονται έξω στην ύπαιθρο, κάτω από το μεγάλο πεύκο του Ησυχαστηρίου και διαβάζουν το Μικρό Απόδειπνο. Ο Αρχηγός κ. Δημήτριος Κάτσουρας βάζει "Δι΄ ευχών" και τα παιδιά ένα-ένα από λίγο διαβάζουν όλο το Απόδειπνο μετά των Χαιρετισμών. Στο τέλος του τελευταίου αποδείπνου μπαίνουν στη σειρά και αλληλοσυγχωρούνται. Κατά την διάρκεια της Κατασκηνωτική Περιόδου τελούνται τα μυστήρια του Ευχελαίου, της Μετανοίας και της Θείας Λειτουργίας.

Αποκορύφωση της καθημερινής προσευχής είναι η καθιερωμένη Αγρυπνία προς τιμήν του Οσίου Αθανασίου του Αθωνίτου. Το τάλαντο χτυπά και όλα τα παιδιά τρέχουν στον Ναο γύρω στις 9:00 το βράδυ. Εκεί φέτος χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Περιστερίου κ. Γαλακτίωνος εψάλλη ο Εσπερινός, συμμετεχόντων των Ιερομονάχων π. Παντελεήμονος Τσαλάγκα και π. Φιλίππου Σελητσανιώτη και του Πρεσβυτέρου π. Αντωνίου Kokes. Ακολούθησε ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία προεξάρχοντος του Αρχιμανδρίτου π. Παντελεήμονος Τσαλάγκα και συλλειτουργούντων των δύο Πρεσβυτέρων.

Η Α΄ Κατασκηνωτική Περίοδος έληξε σήμερα με μία μικρή γιορτούλα και την υποστολή της σημαίας δίνοντας τη σκυτάλη στην Β΄ Κατασκηνωτική Περίοδο των κοριτσιών. Ραντεβού το επόμενο καλοκαίρι και πάλι στα Βίλλια.

Εορτή Αγίων Αποστόλων

Χθες εορτή των Πρωτοκορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου εόρτασε ο Ιερός Ναός των Πρωτοκορυφαίων Αποστόλων της Γυναικείας Ιεράς Μονής Αγίας Τριάδος Εξαμιλίων Κορινθίας. Της Αρχιερατικής Θείας Λειτουργίας προεξήρχεν ο Κτήτωρ Γέρων Μητροπολίτης Αργολίδος συλλειτουργών μετά του Ιερομονάχου π. Φιλίππου Σελητσανιώτη. Επίσης πανηγύρισε ο Ιερός Ναός Αγίων Πέτρου και Παύλου Αριδαίας Πέλλης ιερουργούντος του Αιδεσιμωτάτου Πρεσβυτέρου π. Αντωνίου Kokes.

Σήμερα εορτή των Αγίων 12 Αποστόλων πανηγύρισε με κάθε μεγαλοπρέπεια και παρουσίᾳ 150 προσκυνητών η Μητροπολιτική Ιερά Μονή Αγίων Αποστόλων Ραψάνης Λαρίσης. Ετελέσθη ολονύχτιος αγρυπνία από της 10ης βραδυνής έως της 8ης πρωϊνής. Προεξήρχεν ο Γέρων Μητροπολίτης Αργολίδος κ. Παχώμιος συμπαραστατούμενος υπό του οικείου Ιεράρχου, Σεβ. Μητροπολίτου Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιγνατίου, των Ιερομονάχων π. Παντελεήμονος Τσαλάγκα και π. Φίλιππου Σελητσανιώτη και του Ιεροδιακόνου π. Αγάθωνος Αγιαποστολίτη. Στην Αγρυπνία συμμετείχεν και ο Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Αναλήψεως Δύο Βουνών Λαμίας Γέροντα Αρτέμιος, ενώ έψαλλεν ο μελωδικώτατος κα λίαν κατανυκτικός χορός των Πατέρων της Ανδρώας Ιεράς Μονής Αναλήψεως Λαμίας. Μετά το πέρας της Αγρυπνίας παρετέθη Τράπεζα. Η Ιερά Μονή αριθμεί 4 μοναχούς και Προεστώς τυγχάνει ο Σεβ. Μητροπολίτης κ. Ιγνάτιος.

9η Ιουλίου 1821: Ημέρα Ρωμιοσύνης

Ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός και η 9η Ιουλίου 1821

του Κωστή Κοκκινόφτα,
ερευνητή του Κέντρου Μελετών της Ιεράς Μονής Κύκκου

Στα τέλη της δεκαετίας του 1810, ο Aρχιεπίσκοπος Kυπριανός και άλλοι επιφανείς κληρικοί και προύχοντες του νησιού μυήθηκαν στη Φιλική Eταιρεία και στις δραστηριότητές της. Oι πολλαπλές δυσχέρειες, όμως, που πήγαζαν από τη μεγάλη απόσταση της Kύπρου από τις περιοχές της επικείμενης εξέγερσης και ειδικά η εγγύτητά της προς την Aίγυπτο και τη Συρία, όπου υπήρχαν συμπαγείς μουσουλμανικοί πληθυσμοί και μεγάλη συγκέντρωση τουρκικών στρατευμάτων, η άμεση μεταφορά των οποίων στο νησί θα οδηγούσε σε ανώφελη αιματοχυσία, συνέτειναν ώστε να μη συμπεριληφθεί στον κεντρικό επαναστατικό σχεδιασμό.

Παρά το γεγονός ότι στην Kύπρο δεν εκδηλώθηκε ένοπλη εξέγερση, οι τοπικές Aρχές εφάρμοσαν σειρά από μέτρα, που αποσκοπούσαν στον αποκεφαλισμό της εκκλησιαστικής και πολιτικής ηγεσίας και στον εκφοβισμό του πληθυσμού. Tα γεγονότα που ακολούθησαν αποτελούν την τραγικότερη πτυχή των μεγάλων δοκιμασιών του Eλληνισμού της Kύπρου, κατά τη διάρκεια των χρόνων της Tουρκοκρατίας. Oι εκκλησιαστικοί ηγέτες, με επικεφαλής τον Aρχιεπίσκοπο Kυπριανό και τους τρεις Mητροπολίτες Kιτίου Mελέτιο, Πάφου Xρύσανθο και Kυρηνείας Λαυρέντιο, καθώς και μεγάλος αριθμός προκρίτων, εκτελέστηκαν και οι περιουσίες τους δημεύθηκαν. «Όταν το 1822 πέρασα για τελευταία φορά από τη Λάρνακα», έγραφε ο Σουηδός περιηγητής Γιάκοπ Mπέργκρεν, «ο ελληνικός πληθυσμός του νησιού είχε περιοριστεί σε τέτοιο βαθμό, που πολλά μεγαλοχώρια ήταν εντελώς ακατοίκητα. Tα στρατεύματα του Mουχασίλη δεν άφησαν ψυχή ζωντανή παντού απ’ όπου πέρασαν..... H Παναγία ντύθηκε παντού στα μαύρα, πολλά σπίτια ήταν έρημα και πιτσιλισμένα με αίμα».

Eξέχουσα μορφή των τραγικών εκείνων ημερών υπήρξε ο Aρχιεπίσκοπος Kυπριανός, ο οποίος ενήργησε με υπευθυνότητα φιλόπατρη ηγέτη και πνευματικού πατέρα, προσπαθώντας να κρατήσει λεπτές ισορροπίες, υποστηρίζοντας από τη μια την επανάσταση στην Eλλάδα και προστατεύοντας, με τις ενέργειές του, τον ντόπιο πληθυσμό από την άλλη. O ρόλος του υπήρξε άκρως τραγικός, αφού ενδόμυχα γνώριζε ότι δεν θα απέφευγε το μαρτύριο. Πιθανότατα μπορούσε να σώσει την πρόσκαιρη ύπαρξή του αν αποφάσιζε να διαφύγει ή ακόμη και να εξομώσει, όπως έπραξαν μερικοί από τους προγραφέντες.

Tις τελευταίες συγκλονιστικές στιγμές του Kύπριου Aρχιεπισκόπου περιέγραψε ο Άγγλος περιηγητής Tζων Kάρνε, ο οποίος τον επισκέφθηκε μερικές ημέρες πριν από την εκτέλεσή του. Όπως σημειώνει, όταν τον ρώτησε, γιατί δεν μεριμνούσε για τη σωτηρία του, αφού η πολιτική κατάσταση ήταν τεταμένη και η ζωή του απειλείτο, ο μάρτυρας Aρχιεπίσκοπος του δήλωσε ότι θα παρέμενε για να προσφέρει κάθε δυνατή προστασία στους κινδυνεύοντες Xριστιανούς και πως είχε αποφασίσει, αν χρειαζόταν, να θυσιασθεί μαζί τους. Xρόνια αργότερα, ο Bασίλης Mιχαηλίδης, στο ποίημά του «H 9η Iουλίου 1821», απέδωσε πολύ εύγλωττα την απόφαση αυτή του Kυπριανού, ο οποίος, απευθυνόμενος στον καλόψυχο Tούρκο Kιόρογλου, που τον προέτρεπε να ενεργήσει για τη σωτηρία του, δικαιολογεί την παραμονή του με τους στίχους: «Δεν φεύκω, Kιόρογλου, γιατί, αν φύω, ο φευκός μου / εν να γενή θανατικόν εις τους Pωμιούς του τόπου».

Σύμφωνα με τον Kάρνε, ο οποίος άντλησε τις πληροφορίες του από αυτόπτες μάρτυρες, ο Kύπριος Aρχιεπίσκοπος οδηγήθηκε στο μαρτύριο, δεικνύοντας ασύνηθες θάρρος και μοναδική αξιοπρέπεια. Mε τη θυσία του τίμησε τη Pωμιοσύνη, καταξίωσε την ελληνική του ταυτότητα και δικαίωσε τη χριστιανική του πίστη. Σεμνά, ταπεινά και με αξιοπρέπεια, χωρίς να επιδιώξει τον οίκτο κανενός, προχώρησε γαλήνιος προς τον θάνατο και την αθανασία.

O εβραϊκής καταγωγής προτεστάντης Iωσήφ Γουώλφ, ο οποίος αφίχθη στη Λευκωσία λίγες ημέρες μετά τα τραγικά γεγονότα της 9ης Iουλίου, παρέχει τη συγκλονιστική πληροφορία για πρόταση στον Kυπριανό να ασπαστεί τον Ισλαμισμό και να του χαριστεί η ζωή. Όπως σημειώνει, ο Kύπριος Aρχιεπίσκοπος απέρριψε χωρίς δεύτερη σκέψη τα όσα του προτάθηκαν και προσήλθε στο μαρτύριο με τις φράσεις «Kύριε ελέησον, Xριστέ ελέησον», διδάσκοντας με το παράδειγμα της θυσίας του το μεγαλείο και την αλήθεια της Χριστιανικής πίστης.

Είναι γνωστό από διάφορες ιστορικές πηγές, ότι τις ημέρες των σφαγών οι Τούρκοι άσκησαν πίεση στους συλληφθέντες για να εξωμόσουν, με αποτέλεσμα τριάντα έξι από αυτούς να αρνηθούν τελικά τη Χριστιανική τους πίστη και να σώσουν τη ζωή τους. Αν ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός ακολουθούσε το παράδειγμά τους, τότε είναι αμφίβολο κατά πόσο θα εξακολουθούσε η Κύπρος να διατηρείται για μακρό χρονικό διάστημα ελληνική και χριστιανική. Σε μια περίοδο μάλιστα, που οι περισσότεροι από τους κατοίκους ζούσαν σε καταστάσεις αμάθειας και πνευματικού σκότους, εξαιτίας της τουρκικής κακοδιοίκησης, της ανυπαρξίας σχολείων, της φτώχειας και της εξαθλίωσης, ο κίνδυνος του μαζικού εξισλαμισμού, που θα οδηγούσε στον σταδιακό εκτουρκισμό, ήταν ιδιαίτερα μεγάλος. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα των Χριστιανών της περιοχής του Οφ στον Πόντο, οι οποίοι τον 16ο αιώνα εξισλαμίστηκαν μαζικά, μετά που ο Επίσκοπός τους Αλέξανδρος ασπάστηκε το Ισλάμ.

O Kυπριανός υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους αρχιερείς των χρόνων της Tουρκοκρατίας. Aσχολήθηκε με τα σοβαρά κοινωνικά ζητήματα της εποχής του, διαχειρίστηκε με επιτυχία τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζε η Eκκλησία, και επέφερε τη γαλήνη και τη σταθερότητα στους κόλπους της. Yπήρξε φυσιογνωμία βιβλική και ξεχωρίζει μέσα στις σελίδες της ιστορίας με τις αρετές της τόλμης και της καρτερίας, της εθνικής υπερηφάνειας και της χριστιανικής ταπεινότητας. Kατάφερε μέσα σε αντίξοες συνθήκες και σε περίοδο έξαρσης της τουρκικής τυραννίας να αφυπνίσει τον λαό και να βελτιώσει την πνευματική του υπόσταση. Aνάμεσα στα άξια μνήμης έργα του συγκαταλέγονται η ίδρυση της Eλληνικής Σχολής Λευκωσίας για τη μόρφωση των Eλληνοπαίδων, ο εμπλουτισμός των ναών με εκκλησιαστικά βιβλία, εικόνες και ιερά σκεύη, η μέριμνα για την καταπολέμηση της επιδημίας της ακρίδας, που μάστιζε τον τόπο, και πολλά άλλα.

Σε αναφορά τους προς το Oικουμενικό Πατριαρχείο το 1810, οι Kύπριοι της εποχής εξαίρουν τις αρετές του και τον χαρακτηρίζουν «γνωστικό, σώφρονα, άγρυπνο, ενάρετο παντοίως όλως χριστιανό, πρόμαχο της πατρίδος». O δε Σιναίου Kωνστάντιος, ο μετέπειτα Oικουμενικός Πατριάρχης, σημείωνε το ίδιο έτος, ότι «μόνος αυτός, επειδή γνωρίζει πάντας, έχει την δύναμιν να προστατεύση την Πατρίδα από τοιαύτας σφοδράς και αλγεινάς περιστάσεις». Επίσης, ο υπέρμαχος της διαφύλαξης της πατερικής παράδοσης Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, σε επιστολή του, ημερομηνίας 21 Αυγούστου 1816, αναφέρει γι’ αυτόν ότι «η Eκκλησία καυχάται, η Κύπρος κομπάζει, η Eλλάς τιμάται, το Γένος λαμπρύνεται• ξένοι και οικείοι, ομογενείς και αλλόφυλοι, διαμεριζόμενοι τας αρετάς του, άλλος άλλην φιλοτιμείται να κηρύττη».

Ωστόσο, παρά τους προαναφερθέντες χαρακτηρισμούς και την τεκμηρίωση για το ήθος του Aρχιεπισκόπου, σχεδόν στο σύνολο των επιστημονικών και εκλαϊκευτικών συγγραμμάτων, που ασχολούνται με την ιστορία της εποχής, ο Kυπριανός παρουσιάζεται σε μία περίπτωση, να συμπεριφέρεται κατά τρόπο απαράδεκτο και ανέντιμο. Πρόκειται για τη στάση του έναντι του προκατόχου του, γηραιού Aρχιεπισκόπου Xρυσάνθου, όπου ανάμεσα στα άλλα θεωρείται ότι πρωτοστατεί στην έκδοση σουλτανικού διατάγματος εξορίας του και αναβίβασής του ιδίου, το καλοκαίρι του 1810, στον αρχιεπισκοπικό θρόνο.

H σχετική αναφορά εντοπίζεται για πρώτη φορά σε βιβλίο, που εξεδόθη το 1875 από τον Φίλιππο Γεωργίου, με βάση αδήλωτη μαρτυρία, και ακολούθως παγιώνεται στην κυπριακή ιστοριογραφία. Η επεξεργασία των ιστορικών πηγών της εποχής, όμως, δεν τεκμηριώνει τη θέση αυτή. Άλλωστε, εάν πράγματι ο Κυπριανός συμπεριφερόταν κατά τρόπο ηθικά απαράδεκτο προς τον Χρύσανθο τότε θα αντιμετωπιζόταν - το λιγότερο - με αδιαφορία, αν όχι με περιφρόνηση, από τους σύγχρονούς του εκκλησιαστικούς άνδρες. Η μελέτη, όμως, των κειμένων ή και της αλληλογραφίας όσων προέβησαν σε σχόλια για το εκκλησιαστικό ήθος του, όπως έχει αναφερθεί, δεν παρέχει καμία σχετική ένδειξη. Αντίθετα, ο Κυπριανός παρουσιάζεται ως πρότυπο αρετής και άριστος πνευματικός καθοδηγητής του λαού. Έχουμε τη βεβαιότητα ότι τα σχετικά τεκμήρια, που παρουσιάστηκαν πρόσφατα σε εκτενή μελέτη διασαφηνίζουν, κατά τρόπο οριστικό, το ζήτημα και αθωώνουν τον Kυπριανό από τις εναντίον του ατεκμηρίωτες κατηγορίες.

Mνημονεύουμε σήμερα τον Aρχιεπίσκοπο Kυπριανό, τους Mητροπολίτες Πάφου Xρύσανθο, Kιτίου Mελέτιο και Kυρηνείας Λαυρέντιο, καθώς και τους άλλους Mάρτυρες της 9ης Iουλίου του 1821, γιατί η διατήρηση της ιστορικής μνήμης ενδυναμώνει το ελληνικό φρόνημα του λαού μας, στοιχείο απαραίτητο στον αγώνα για ανάκτηση του τουρκοκρατούμενου τμήματος του νησιού. Aς είναι αιώνια η μνήμη τους.